انگیزه و نقش آن در موفقیت و راهکارهایی برای افزایش انگیزه
احتمالا این جمله را شنیده‌اید: برای رسیدن به موفقیت و برای رسیدن به هدف باید از انگیزه کافی برخوردار بود. بیشتر ما به صورت نسبی از مفهوم انگیزه اطلاعاتی داریم و می‌دانیم که داشتن انگیزه یکی از اصلی ترین عوامل موفقیت است. اما آیا می‌دانیم تعریف دقیق واژه انگیزه چیست؟ انواع مختلف انگیزه کدامند؟ راه‌‌های تقویت انگیزه چیست؟ تفاوت انگیزه و انگیزش در چیست؟ و بسیاری سوالات دیگر که می‌توان پیرامون واژه انگیزه مطرح کرد؟ با ما همراه باشید تا به این سوالات پاسخ دهیم.
انگیزه چیست؟
برای تعریف مفهوم انگیزه ابتدا چند سوال را مطرح می‌کنیم: چه اتفاقی می‌افتد که فرد یک تصمیم خاص می‌گیرد و برای انجام آن اصرار دارد که به یک شیوه معین، عمل کند؟ همه ما در طول زندگی با مشکلات و موانعی روبرو می‌شویم و در اغلب مواقع تمام تلاش خود را به کار می‌گیریم تا از این موانع عبور کنیم. دلیل این همه تلاش برای بهبود شرایط چیست؟ چرا گاهی اوقات مشاهده می‌کنیم که فرد، یک رفتار خاص را چندین بار انجام می‌دهد؟ به طور کلی دلیل این همه تلاش برای رسیدن به هدف و موفقیت، چیست؟
پاسخ تمام این سوالات انگیزه فرد است. در واقع این انگیزه فرد است که تمام رفتارها و تلاش‌های ما را کنترل می‌کند. حال اگر بخواهیم انگیزه را به شکلی ساده تعریف کنیم: انگیزه همان نیرویی است که انسان را به انجام یک رفتار خاص تشویق می‌کند و بزرگترین عامل رسیدن فرد به موفقیت است. برای درک بهتر از مفهوم انگیزه به مثال زیر توجه‌کنید:
فرض کنید یک ماشین لوکس در اختیار دارید و از نظر فنی هیچ عیب و نقصی در این ماشین وجود ندارد، قصد می‌کنید با این ماشین به مسافرت بروید که متوجه می‌شوید، مخزن سوخت ماشین خالی است. در این صورت آیا می‌توانید ماشین را حرکت دهید؟ انگیزه برای انسان، دقیقا نقش سوخت برای ماشین را دارد. انسان بدون انگیزه هر چه اهداف بزرگ و برنامه‌های بزرگی هم برای موفقیت داشته باشد، مادامیکه فاقد انگیزه است، شانسی برای رسیدن به اهدافش نخواهد داشت. ممکن است خود ما یا یکی از اطرافیان‌مان جزو آن دسته از افرادی باشیم که همواره کمبودهای زندگی و عیب و نقص‌های خود را بزرگنمایی می‌کنیم و به خاطر همین کمبودها هیچ انگیزه‌ای برای تلاش‌کردن و برطرف سازی مشکلات نداشته باشیم. باید توجه داشت که این کار نوعی تیشه به ریشه خود زدن است. نا امید شدن و غصه خوردن و شکایت از موانع و مشکلات و نقصان‌ها نه تنها کمکی به فرد نمی‌کند بلکه انگیزه فرد را نیز از بین میبرد. این کار مثل این است که فرد با دستان خود باک بنزین ماشین خود را خالی کند.
ارکان انگیزه
انگیزه دارای سه رکن اساسی است که هر فردی که می‌خواهد انگیزه‌اش را بالا نگه دارد باید این سه رکن را رعایت‌کند:
سمت و سو
سمت و سوی هدف شما کدام است و برای رسیدن به آن چه کاری انجام می‌دهید؟
مقاومت و اصرار
در راه رسیدن به هدف ممکن است با مشکلات و موانع مختلفی روبرو شوید. نا امید نشوید و در برابر مشکلات از خود مقاومت نشان دهید.
کیفیت
این که کارهایتان را با چه کیفیتی انجام می‌دهید، در حفظ و افزایش انگیزه نقشی مهم و اساسی دارد.
انواع انگیزه
انواع انگیزه را می توان در دو نوع مختلف تقسیم بندی نمود، که هر کدام به شکلی می‌توانند در موفقیت فرد و رسیدن به هدف، موثر باشند:
انگیزه درونی
شرایطی را تصور کنید که در کار و شغل خود هیچ رئیس و مافوقی نداشتید و برای انجام کارها از هیچ شخصی دستور نمی‌گرفتید. فرض کنید دغدغه ناراحت کردن والدین یا مراقبت از زن و بچه خود را نداشتید. تصور کنید که نیازی نبود برای کارهایی که انجام می‌دهید به دیگران پاسخ دهید. به صورت کلی اگر هیچ فردی کاری به کارتان نداشت و مختار بودید که هر کاری را انجام دهید، روی به انجام چه کاری می‌آوردید؟
جوابی که فرد به این سوال می‌دهد، نشان دهنده انگیزه درونی فرد است. در واقع انگیزه درونی همان کارها و رفتار و اهدافی است که فرد می‌خواهد بدون در نظر گرفتن دیگران آن‌ها را انجام دهد. هر فردی اوقات فراغت خود را به شکلی متفاوت پشت سر می‌گذارد. اعمالی که فرد برای پر کردن اوقات فراغت خود انجام می‌دهد نشان دهنده انگیزه درونی فرد است.
انگیزه درونی آن کارهایی است که فرد بدون در نظر گرفتن تنبیه یا تشویق‌های احتمالی مایل به انجام آن‌ها است. مثلا فردی به رانندگی علاقه دارد و بدون توجه به شرایط حاضر است ساعت‌های متوالی پشت فرمان بنشیند. این علاقه نشان دهنده انگیزه درونی فرد است. انگیزه درونی، همان علایق ذاتی فرد است که بدون در نظر گرفتن شرایط و یا نظر دیگران مایل به انجام دادن آن‌ها است.
انگیزه بیرونی
این شرایط را تصور کنید. با اینکه خیلی خسته می‌شوید، اما برای تامین هزینه‌های زندگی از اول صبح تا پاسی از شب به انجام یک کار خاص مشغول هستید. شما دانش آموزی هستید که تمام تلاش خود را می‌کنید تا نمراتی بالا در درس‌هایتان بگیرید و به این طریق والدین و معلمان خود را راضی و خوشحال کنید. کارمندی هستید که تمام وظایف خود را به شکل صحیحی انجام می‌دهید تا در آینده ترفیع رتبه بگیرید. همواره مقداری از درآمد خود را برای اتفاقاتی که ممکن است در آینده رخ دهد، پس انداز می‌کنید.
مواردی که ذکر شد همگی نشان دهنده انگیزه بیرونی فرد است. همه افراد در زندگی از تنبیه شدن بیزارند و همواره دوست دارند مورد تشویق قرار بگیرند. بسیاری از کارهایی که افراد انجام می‌دهند به این خاطر است که مورد تنبیه قرار نگیرند و یا اینکه بتوانند مورد تشویق و ترفیع رتبه قرار بگیرند. مهم نیست فرد در چه موقعیتی قرار دارد، چه به عنوان یک زن خانه‌دار و چه به عنوان یک کارمند، فرد باید با توجه به وظایفی که برایش تعریف می‌شود، رفتارهای خاصی را از خود نشان دهد.
کدامیک مهم‌ترین است: انگیزه درونی یا انگیزه بیرونی؟
انگیزه درونی و بیرونی هر دو از اهمیت خاصی برخوردار هستند. گاهی اوقات نیاز است که یک سری قوانین تنبیهی اعمال شود تا افراد یک سری کارها را انجام دهد و همچنین گاهی اوقات افراد برای کسب و پاداش‌ها و جایزه‌های خاص، اعمال و رفتاری خاص از خود نشان می‌دهند.
اما نکته‌ای که مهم است این است که اگر پس از مدتی، عوامل تشویق کننده یا تنبیهی از بین بروند، رفتار فرد چه تغییری خواهد داشت؟ آیا همچنان به اعمال و رفتارهای قبلی ادامه خواهد داد یا با از بین رفتن عوامل تحریک کننده دیگر این رفتارها را انجام نخواهند داد؟
از طرفی دیگر اگر این عوامل تشویق کننده یا تنبیهی تبدیل به اصلی‌ترین عامل انگیزه فرد برای کار کردن شود، ممکن است پس از مدت زمانی نوعی حالت اعتیاد برای فرد ایجاد شود و اگر این عوامل نباشند دیگر فرد قادر به کار کردن نخواهد بود.
اگرچه ممکن است در طول زندگی بارها و بارها علایق و خواسته‌های درونی فرد تغییر کند اما این شرایط بسیار بهتر از این خواهد بود که یک عامل بیرونی که باعث انگیزه فرد می‌شد، از بین برود زیرا در این حالت ممکن است فرد به نوعی احساس شکست کند. این که علایق و خواسته‌های درونی فرد تغییر کند چیز عجیبی نیست و معمولا فرد را دچار احساس شکست و سرافکندگی نمی‌کند بلکه باعث می‌شود فرد باتوجه به علایق جدیدش، کارهایش را انجام دهد. به همین دلیل بسیار مهم است فردی که می‌خواهد یک کار جدید را آغاز کند، انگیزه و علاقه درونی را جزو اولویت‌های خود قرار دهد.
تفاوت انگیزه و انگیزش
انگیزه و انگیزش دو واژه‌ای هستند که شباهت زیادی به یکدیگر دارند، بسیاری از مواقع افراد تصور می‌کنند که این دو واژه یکسان هستند و می‌توان آن‌ها را به جای یکدیگر استفاده کرد. اما میان انگیزه و انگیزش تفاوت‌هایی وجود دارد که دانستن آن خالی از لطف نیست.
انگیزه نوعی حالت و نیروی خاص است که باعث می‌شود فرد نوعی رفتار خاص را از خود نشان دهد. در حالیکه انگیزش، علت یا چرایی آن رفتار را مورد بررسی قرار می‌دهد. برای مثال یک فرد انگیزه رانندگی دارد و انگیزش بیان می‌کند که دلیل ایجاد این انگیزه چیست. در حقیقت انگیزه نیرویی است که باعث انجام یک کار می‌شود و انگیزش نیز عامل نیرو دهنده است.
چگونه انگیزه خود را افزایش دهیم
تا اینجا انواع انگیزه و علت داشتن انگیزه بالا را بررسی‌کردیم، در اینجا می‌خواهیم به چند روشی که باعث افزایش انگیزه می‌شود، اشاره کنیم:
از موفقیت‌های کوچک خود لذت ببرید
یکی از اشتباهاتی که افراد انجام می‌دهند این است که همواره منتظر یک اتفاق و موفقیت بزرگ برای خوشحالی هستند. این عامل باعث می‌شود افراد در بسیاری از مواقع از انگیزه پایینی برخوردار باشند. فرد باید یاد بگیرد که حتی از کوچکترین موفقیت‌ها هم لذت ببرد. اگر فرد از موفقیت‌های کوچک لذت ببرد، انگیزه‌اش افزایش پیدا می‌کند و همین عاملی می‌شود تا فرد بتواند موفقیت‌های بزرگتر را تجربه کند.
اگر به دنبال جشن گرفتن موفقیت‌های بزرگ هستید، ابتدا باید یاد بگیرید که از موفقیت‌های کوچک لذت ببرید. فراموش نکنید که بزرگترین رقیب شما، خودتان هستید. شما باید تلاش کنید که نسبت به گذشته خود بهتر باشید و اگر امروز نسبت به دیروز پیشرفتی هرچند کوچک داشته‌اید، باید از موفقیت خود لذت ببرید.
ورودی‌های ذهن خود را کنترل کنید
آنچه که وارد ذهن فرد می‌شود از اصلی‌ترین فاکتورهای تعیین‌کننده شرایط آینده فرد است. به همین دلیل فرد باید روی ورودی‌های ذهن خود کنترل داشته باشد. احاطه شدن توسط افراد منفی‌باف و منفی نگر یا تماشای فیلم‌های غم‌انگیز و همچنین خواندن کتاب‌های منفی از جمله عواملی است که روی ذهنیت فرد تاثیری منفی می‌گذارند و مانع از این می‌شود که انگیزه فرد افزایش پیدا کند و یا حتی ممکن است انگیزه فرد را از بین ببرد. ارتباط با افراد مثبت اندیش و انجام کارهای مثبت در افزایش انگیزه فرد تاثیر خوبی دارند. بین مثبت اندیش بودن و افزایش انگیزه، ارتباط مستقیمی وجود دارد.
هدف دقیق خود را مشخص کنید
بسیاری از افراد هستند که هدف دقیق‌شان را نمی دانند و هیچ هدف خاصی را دنبال نمی‌کنند اما توقع دارند که با انگیزه و انرژی زیاد، زندگی را ادامه دهند. تا زمانی که فرد هدف دقیقی نداشته باشد و نداند که از زندگی چه چیزی می‌خواهد هرگز نخواهد توانست با انگیزه زندگی کند. برای درک این موضوع به مثال زیر توجه‌کنید:
مسافری را تصور کنید که هیچ نقشه‌ای از مسیر در اختیار ندارد و نمی‌داند که به کجا می‌خواهد برسد. در چنین شرایطی مسافر یا هیچ حرکتی نمی‌کند یا بی هدف در مسیری شروع به حرکت می‌کند و ممکن است بارها مسیرش را تغییر دهد. در مقابل مسافری را تصور کنید که نقشه مسیر را در اختیار دارد و دقیقا می‌داند که به کجا می‌خواهد برسد، در چنین شرایطی فرد بدون درنگ شروع به حرکت در مسیر صحیح می‌کند و در نهایت به هدف خود می‌رسد.
زندگی انسان نیز دقیقا به همین شکل است. اگر فرد نداند که به دنبال چه چیزی است و از زندگی چه چیزی می‌خواهد هرگز نمی‌تواند به موفقیت برسد، زیرا هیچ هدفی برای خود تعیین نکرده است و تمام عمر را سردرگم، بدون هدف و بی‌انگیزه سپری می‌کند. اما در مقابل انسانی که هدف دارد، با تلاش و انگیزه مسیر را می‌پیماید و روزی به این هدف خود دست پیدا خواهد کرد.
معلومات خود را افزایش دهید
افرادی که از سطح دانش و معلومات بیشتری نسبت به دیگران برخوردار باشند، معمولا افراد فعال‌تری هستند. هر چه میزان معلومات فرد بیشتر باشد، انرژی فرد برای انجام امور بیشتر خواهد بود. دانش بالا باعث می‌شود فرد تمایل داشته باشد از این دانسته‌ها در زندگی خود استفاده کند و تاثیر آن‌ها را به چشم ببیند. به همین علت معتقدیم که هر چه میزان معلومات فرد بیشتر باشد، انگیزه او برای بهبود کیفیت زندگی و رسیدن به اهداف معین بیشتر می‌شود. توصیه ما این است که مطالعه خود را افزایش دهید و تا آنجا که می‌توانید از اطرافیان با تجربه خود، اطلاعات کسب کنید.
عبارات روحیه بخش استفاده کنید
یکی از راحت ترین اما قدرتمندترین شیوه‌ها برای افزایش انگیزه، استفاده از عبارات روحیه بخش و جملات انگیزشی است. هر فرد با توجه به شرایط و ویژگی‌هایی که دارد، باید یک سری جملات و عبارات روحیه بخش ایجاد کند ک در مواقع نیاز آن‌ها را بخواند.
توصیه ما این است که شما هم چند جمله انگیزه بخش داشته باشید و در جاهای مختلف مثل لپتاپ یا گوشی و یا به عنوان یادداشت در جیب خود داشته باشید.
